NEDİR BU DIŞ PARAZİT DENEN ŞEY?
Dış parazitler, evde ya da sokakta yaşayan patili/kanatlı dostlarımızın tüylerinde ve derilerinde bulunarak onları ana ya da ara konak olarak kullanıp ,dostlarımızda başta kaşıntı olmak üzere çeşitli rahatsızlıklara ve hastalıklara neden olan minik canlılardır.
DIŞ PARAZİT OLARAK ADLANDIRDIĞIMIZ CANLILAR NELER?
PİRELER
Pireler kuşlarda ve memelilerde bulunan kanatsız kan emici böceklerdir. Zıplamayı sağlayan arka ayakları, deriyi delmek ve kan emmek için uyarlanmış ağız parçaları vardır(a). Bu böcekler yaşam döngülerini tamamlamak için hayvanların kanına ihtiyaç duyarlar. Evcil hayvanlarımızın günde 7-8 kez kadar kanını emerler ve kendi vücut ağırlıklarının on beş katı kadar hacime çıkabilirler. Kan emerek beslendikleri için dışkıları siyah kepek şeklindedir(c). Çok fazla miktarda ortamda ve vücut üzerinde bulunduklarında(b) pire dermatit alerjisi, dipylidiasis, bartonellosis, haemoplasmosis(mycoplasmosis), filariasis ve rickettsiosis gibi çeşitli hastalıklara neden olurlar.
Çoğunlukla yaşadığımız çevrede bulunurlar, kapalı ortamlarla ve sıcaklıkla araları çok iyidir. Bundan dolayı merkezi ısıtmalı veya halı kaplı zeminler pireler için uygun ortam sağlar. Bunun yanında ilkbahardan sonbahara kadar uygun yerlerde açık havada da çoğalabilirler.
KENELER
Keneler , sıcakkanlı hayvanlarda asalak olarak yaşarlar ve değişen miktarlarda kanla beslenirler. Hayvanlara ve insanlara doğrudan etki ederek veya etkenleri ileterek zarar verebilirler.
Larva halleri altı bacaklı iken yetişkin halleri sekiz bacaklıdır.Y umurtadan altı bacaklı larva halleri çıkar 2-3 gün sonra 8 bacaklı yetişkine dönüşür. Kan emmek için büyük bir memelide yaklaşık 5-14 gün kadar durabilirler.
Keneler, tüysüz ve ince derili olan vücudun her yerinde bulunabilir. Ancak başlıca yerleri yüz, kulaklar, koltukaltı, parmak araları ve kasık bölgeleridir. Vücutta çok fazla kene bulunması kan emme miktarını arttıracağından anemiye(kan kaybı) neden olabilir. Bir kene ısırığının neden olduğu yaradan kene zorla çıkartılmaya çalışılırsa ağız parçaları deriye gömülü kalır ve deri ağız kısımları tepki vererek enfekte olabilir ya da küçük boyutlu apseler meydana gelebilir. Bu yüzden böyle bir durumla karşılaştığınızda en kısa sürede veteriner kliniğine başvurunuz.
En çok zararlı etkileri ise virüs, bakteri ve protozoon gibi hastalık etkenlerinde vektör görevi görüyor olmalarıdır. Bu etken sevimli dostumuza bir hastalık bulaştırmışsa bunun belirtisi kene varken ya da kene uzaklaştırıldıktan sonra da gözükebilir.
Ülkemizde kenelerden evcil hayvanlarımza bulaşan hastalıkların başında ise Anaplasmozis, Babesiozis, Ehrlichiozis, Lyme borreliozis, Rickettsiozis, Hepatozoonozis, Hemoplasmozis gibi hastalıklar geliyor.
BİTLER
Bitler yassı ve kanatsız böceklerdir. Özellikle genç, yaşlı veya çok zayıflamış hayvanlarda istilaya neden olabilirler. Bitler, kuş ve memelilerin parazitidir. Köpeklerde iki tür bit varken kedilerde bir tür bit vardır ve bitlerin ev sahipleri onlardır, insanlara bulaşma riskleri yoktur. Beslenme alışkanlıklarına göre çiğneyen/ısıran bitler ve kan emici bitler olarak ikiye ayrılırlar. Çiğneme bitleri cilt döküntüsü ile beslenirken, emici bitler delicidir ve ağız parçaları ile kan emerek beslenirler.Hayvanların cildine doğrudan zarar verirler ve emici bitler kansızlığa neden olabilir.
Bitler aynı zamanda ara konak olarak da yaşayabilir; tenya ve diğer parazitleri bulaştırabilirler.
KUM SİNEKLERİ(YAKARCA-TATARCIK)-SİVRİSİNEKLER
Sivrisinekler ve kum sinekleri , beslenmek için hayvanın derisi üzerinde geçici olarak kalan dış parazitlerdir. Isırıp kanla beslenen dişi olanlarıdır.
Kum sineklerinin biyolojisi hakkında çok az şey biliniyor olsa da kum sinekleri Leishmania infantum isimli protozoona vektörlük yaptığı için son derece önemlidir. L.infantum köpekleri ana rezervuar olarak kullanır ve köpeklerde Leishmaniozis adı verilen ciddi bir hastalığa neden olur. Leishmaniozis insanlarda da görülen bir hastalık olup ,özellikle çocuklar ve bağışıklığı yetersiz yetişkinler için bir halk sağlığı tehlikesidir. Yaz aylarında tam gelişmesi yaklaşık 6-8 hafta sürer.
Sivrisinekler de ise dünya çapında bilinen 3.500’den fazla sivrisinek türü vardır ve bunlar esas olarak hem hayvanlar hem de insanlar için büyük bir tehlikedir. Sivrisineklerin hastalık oluşturma özelliğini kazanabilmeleri için en az bir kez kan emmeleri ve hastalığı taşıyabilmeleri için de en az bir yumurtlama döngüsünü tamamlamaları gerekir.Kan emmeye dayalı sokma işlemi sadece dişiler tarafından yapılır.
Hayvanlarda; kedi ve köpeklerde Dirofililaria immitis etkenini bulaştırarak Dirofilariasis(Kalp kurdu Hastalığı) hastalığına neden olur.
AKARLAR
Bu canlılar köpekleri, kedileri veya her ikisini etkileyebilen küçük parazitlerdir. Demodikozis (Demodex spp.),kulak uyuzu (Otodectes cynotis), cheyletiellozis (Cheyletiella spp.), kedi uyuzu (Notoedres cati), köpek ve insan uyuzuna (Sarcoptes scabiei) neden olurlar.
Dış parazitlerden evcil hayvanlarımızı ve kendimizi nasıl koruruz?
Söz konusu pireler ise, erişkin pireler az miktarda evcil hayvan üzerinde bulunurken, yumurta ve diğer formları daha önce de söylediğimiz gibi çoğunlukla yaşadığımız çevrede bulunurlar. Aylık olarak yapılan dış parazit damla/tablet uygulamalarıyla erişkin formları inhibe olacağından yumurta ve diğer formları beslenemez duruma gelecek ve aylık döngüleri kırılmış olacaktır.
Pire istilasına maruz kalan eviniz olduğu durumda ise yıkanabilcek eşyaları(yastık kılıfı, yastık, kıyafet, örtü vb.) 60 derecenin üzerinde yıkamanız ve tüm evi elektrik süpürgesiyle köşelerde dahil olmak üzere yüksek çekme gücünde süpürmeniz gerekir. Baş edilemez durumda ise en kısa sürede bir ilaçlama şirketiyle görüşerek evi ilaçlatmanız gerekir.
Kenelerde ise taşıyıcılık yapıp sebep olduğu hastalıklardan Lyme borreliozis hariç diğerleri için bir aşı bulunmadığından, kenelerle mücadele etmek, en etkili ve önemli korunma yöntemidir. Kene bulaşıklığını önlemek için veteriner kliniklerinden temin ettiğiniz ense damlası, tablet veya ilaçlı tasmayı alıp klinikte uygulatabilir ya da kendiniz evde uygulayabilirsiniz. Şunu unutmamak gerekir ki dış parazit mücadelesi için yapılan damla ve tablet formlar, parazitin gelmesini önlemez. Bu formlar deriden emilerek ya da bağırsaktan emilerek dolaşıma katıldıklarından ancak parazit kan emmek suretiyle deriyi ısırdığında inhibe edilir. Bu yüzden ilaçlı tasma ve damla/tabletleri dış parazit için kombine halinde kullanabilirsiniz. Ayrıca kenelerin muhtemel patojenleri aktarmasını önlemek amacıyla hijyenik kurallara uyulmalı ve evcil hayvanlarınızın yaşam alanlarını kenelerin barınamayacağı şekilde düzenlenmesi gerekir.
Kedim/köpeğim çok az ya da hiç dışarı çıkmıyor dış parazit mücadelesi gerekli mi?
Dostlarımızın vücut üzerlerinde bulunan bu minik canlılar; dostlarımız dışarı çıkmasalarda, gerek eve giren insanlar ve eşyalar aracılığı ile olsun gerekse açık olan pencere ve balkon kapıları olsun, çok hareketli ve zıplama uzunlukları çok fazla olduğundan kolay bir şekilde hayvanlara temas edebilirler. Bu yüzden bulundukları konuma ve bölgeye göre dış parazitlerinin aylık olarak tekrarlanması gerekir.
Dış parazit dediğimiz canlılar evcil hayvanlarımız için tehlike yarattığından, bahsettiğimiz koruma ve korunma yöntemlerini tüm dış parazitler için uygulayabilirsiniz.
Lütfen sevimli dostlarımızı hastalıklardan ve bu minik canlılardan korumak için önlemimizi alalım.
Tüm patili dostlarınızla sağlıklı ve mutlu günler!